18-11-1813 'Vergeten Bevrijding' op expo in Infocentrum IJssel in Den Nul

Zwolse textielkunstenaar Carola Bruinink vraagt met 13-11-1813 aandacht voor een ‘Vergeten Bevrijding’. Het betreft hier de bevrijding door de kozakken in 1813 van de bezetting door Napoleon.

Het thema van de tentoonstelling waar dit werk deel van uit maakt is St(r)eekgebonden en gaat over het gebied waar de Duursche Waarden binnen vallen.

Het werk van Bruinink is geïnspireerd op de historie van dit gebied waar de IJssel een enorm belangrijke rol in speelt.

Met dit werk wil Bruinink weergeven dat de Kozakken een heel belangrijke rol hebben gespeeld. Op (inter)nationaal niveau maar ook zeker op lokaal niveau. Dat zij met relatief weinig, zeer strijdbare, manschappen met een enorm doorzettingsvermogen zich hebben ingezet voor een land ver van hun thuisland.

In een tijd waarin vredes- en veiligheidsmissies niet vanzelfsprekend en aan de orde van de dag waren.

Hiermee ook aandacht vragend voor de ‘vergeten bevrijding’ in eigen regio. Bevrijding, een woord dat door de jaren die volgden op de Franse tijd, een woord van belang is geworden.

Iedere bevrijding is tenslotte een bevrijding van belang.

Wat vooraf ging:

De Hanze en de daarbij behorende Hanzesteden zijn in de middeleeuwen ontstaan. Steden die lagen in het Oversticht (nu; Overijssel) zoals Deventer en Zwolle maar ook steden in Gelre (nu; Gelderland). Het wegennetwerk moest nog ontwikkeld worden en dat maakte de IJssel tot een heel drukbevaren waterweg tussen de Hanzesteden en de Zuiderzee.

Het is bekend dat ter hoogte van de steden al in de middeleeuwen een veerdienst over de IJssel was. Maar al in die tijd was er ook ter hoogte van Veessen een veerdienst. De oudste vermelding van een veerdienst stamt uit 1379 en heeft het over een “veerschip”.

Napoleon Bonaparte, had zichzelf in 1804 tot keizer van Frankrijk uitgeroepen en heeft in 1810 de Nederlanden bij het keizerrijk Frankrijk ingelijfd.

Echter op 10 november 1813 staken Kozakken ter hoogte van Nordhorn, in Duitsland, de Nederlandse grens over om ons land te bevrijden van de Franse bezetter.

De kozakken trokken van oost Nederland naar het zuiden om de Fransen richting Frankrijk te drijven. Al twee dagen later stonden de eerste kozakken al voor de IJssel.

Strategie: de Fransen zo snel mogelijk over de IJssel jagen en doorstoten tot Parijs.

Deventer was een stad vol Franse soldaten. De stad werd omsingeld en de Kozakken konden hierdoor de brug over de IJssel niet gebruiken.

Ter hoogte van de Duursche Waarden, bouwden zij een schipbrug met beurtschepen. Ze gebruikten takken om de gladheid tegen te gaan op deze brug. Ze moesten tenslotte met alle kleine paardjes ook over kunnen steken.

Deze brug heeft een belangrijke rol gespeeld bij de bevrijding door de kozakken.

De schipbrug heeft vanaf 13-11-1813 alleen tijdens de periode dat de kozakken daar gelegerd waren gelegen. Dat was maar kort want op 21 mei 1814 was Nederland van de Fransen bevrijd.

Het is bijna een ‘vergeten bevrijding'. Het vermoeden is, dat dat komt dat omdat de bevrijding begon in Noord en Oost-Nederland, een wat minder belangrijk gebied. Toch lieten ze een grote indruk achter, de supersnelle bewapende steppesoldaten van Russische voorouders die zich al twee eeuwen eerder vermengden met Tartaren en Mongolen.

Later is er nog een voetveer geweest met een boot voor zo’n 20 personen, die dienst deed vooral voor werknemers van de steenfabriek in Fortmond die een belangrijke werkgever was voor arbeiders aan beide zijden van de IJssel. Met het sluiten van de fabriek, in de zeventiger jaren in de vorige eeuw, verdween ook deze veerdienst.

Tegenwoordig is er een tijdens de zomermaanden een voetveer met de naam ‘Kozakkenveer’.

13-11-1813 'Vergeten bevrijding'

Carola Bruinink - © 2017

Het werkstuk is t/m 30 augustus 2017 te zien in Infocentrum IJssel Den Nul, Rijksstraatweg 109 in Den Nul.

Het werk maakt deel uit van de tentoonstelling St(r)eekgebonden waar werk wordt getoond van leden van Textielkunst NU.

Bronnen: Heerder Historische Vereniging, HCO Zwolle en boek Met gevelde lans en losse teugel door A. Aalders.