‘Alledaagse Waanzin’ neemt kijker mee naar de grens tussen psychose en werkelijkheid

BINNENSTAD – De filmische documentaire ‘Alledaagse Waanzin’ was al te zien in Manchester en Utrecht. Op dinsdag 8 augustus is er in het Fraterhuis een viewing van de film van Zwollenaar Gerrit Doelman en de in Kampen opgegroeide Utrechter Jasper Kars. Met als hoofdpersonage Ivor die herstellende is van een psychose.

Ivor, een 26-jarige man uit Zwolle, is een echt bestaand iemand. Zijn ouders, vrienden en studiegenoten komen eveneens aan het woord. Vaak van een afstandje gefilmd, de indruk wekkend dat je er als kijker zelf bij bent. “We houden allebei enorm van cinema. Daarom hebben we geprobeerd er een heel filmische documentaire van te maken”, legt Jasper uit. Bijzonder aan de achtergrond van deze film is de ervaring waaruit de makers putten. Jasper heeft een vriend die psychotisch is geweest en Gerrit heeft het zelf gehad.

Over een psychose praat je niet zomaar. Er rust een taboe op, misschien nog wel weer dan bij andere psychische aandoeningen. Jasper: “Met deze film willen we meehelpen dat taboe te doorbreken en een discussie op gang brengen. Het hebben van een psychose is heel anders dan wanneer je fysiek wat mankeert. Breek je een been, dan kan iedereen dat zien. Collega’s op je werk zullen er op reageren in de trant van ‘veel sterkte en tot over een paar weken.” De ongrijpbaarheid van een psychose daarentegen kan ook voor de omgeving verwarrend zijn. De persoon zelf kan na een psychotische periode stuiten op gebrek aan kennis bij anderen en angst hebben er over te vertellen. Ook het idee dat het terug kan keren, heeft veel impact. Van een zogenoemd positief herstel is pas sprake zodra deze gevoelens verdwijnen dan wel hanteerbaar worden en je er op een goede manier over kunt praten.

Koning van Indonesië

Bij een psychose denkt menigeen aan het horen van stemmen. Dat kan, maar nog vaker is er aldus Jasper sprake van waanbeelden. Zo denkt Ivor dat hij tot koning van Indonesië zal worden gekroond. Naast deze, wat je een positieve waan zou kunnen noemen, doemt een irreëel angstbeeld op. Jasper wil niet alles verklappen, maar stelt in zijn algemeenheid dat de waanbeelden die je krijgt tijdens een psychose dikwijls samenhangen met stemmingswisselingen. Zoals je dat ook ziet bij mensen die manisch depressief zijn. Die voelen zich helemaal geweldig of juist depressief.

Iemand die lijdt aan psychoses heeft daarnaast ook gewoon heldere momenten. Dat maakt het volgens Jasper niet eenvoudig om het meteen te herkennen. “Iedereen zegt wel eens iets raars.” De scheidslijn tussen psychose en werkelijkheid is een element waarvan de makers van de docu gebruik hebben gemaakt. Drie wanen, afgewisseld met de realiteit, zorgen voor een spanningsboog.

De soms dunne scheidslijn maakt dat mensen die lijden aan psychoses daar niet zelden nog weken of maanden mee doorlopen. Hij of zij zal op heldere momenten misschien beseffen dat het niet goed gaat. Dat toegeven kan echter heel moeilijk zijn, weet Jasper. “Zeker als je jong bent, wil je zorgeloos door het leven gaan.” Volgens hem kampt de huidige generatie millennials daarnaast nog eens met de druk dat je moet slagen in een leven waarin het ene na het andere keuzemoment zich aandient. Langdurige stress kan, naast genetische aanleg en een trauma, het risico op een psychose vergroten.

Toch durft Jasper niet te zeggen dat het percentage mensen met een psychose de laatste decennia is toegenomen. “Ik beschik niet over wetenschappelijke cijfers om dat te kunnen onderbouwen.” Maar hoe kan ook, het onderwerp psychose spreekt dermate tot de verbeelding dat het veel mensen bezighoudt. Wellicht mede daardoor is er vanuit het buitenland al interesse getoond in ‘Alledaagse Waanzin’. Het zou zomaar kunnen dat de film de wereld over gaat.

De viewing in het Fraterhuis duurt van 18.15 tot 19.30 uur. Kaarten kosten tien euro per stuk. Voor meer info zie www.alledaagsewaanzin.film.