Paarden van de Hessenwagens rustten uit in de Thomas a Kempisstraat

Een bijzonder categorie zandwegen zijn de Hessenroutes. Dit waren belangrijke internationale handelsroutes die bestemd waren voor zwaar vrachtverkeer, de hessenwagens.

Vanaf de 15de eeuw tot en met halverwege de 19de eeuw waren deze routes in Noordwest-Europa in gebruik door voerlieden uit Hessen in Duitsland. Hessenwegen waren feitelijk meer tracés die gevolgd werden en wijzigden afhankelijk van de begaanbaarheid. Zo kon een tracé uitwaaieren tot wel een breedte van een kilometer. Hessenwagens waren zwaar en groot en door de breedte van de as waren hun sporen niet geschikt voor andere karren. Aan het einde van de 17de eeuw werd een standaard as breedte voor karren doorgevoerd maar voor de hessenwagens werd een uitzondering gemaakt. Zij behielden hun eigen routes waardoor de naam ‘Hessenweg’ ontstond.

Zwolle

Het Hessenvervoer was in de 15de en 16de eeuw georiënteerd op Antwerpen, maar de focus verlegde zich in de loop van de 17de eeuw naar Amsterdam. Zwolle was een belangrijk punt in dit noordelijke tracé want het was knooppunt voor vervolg westwaarts over de IJssel en de Veluwe naar Holland. Maar ook was Zwolle een eindbestemming. Op het Rodetorenplein werd de vracht van de hessenkarren overgeladen op handelsschepen en ging het per schip verder naar Amsterdam.

Hoefsmederij

Op het adres Thomas a Kempisstraat 38 was eeuwenlang een herberg gevestigd waar de paarden van de hessenwagens werden uitgespannen. Sinds 1835 was dit pand in gebruik als hoefsmederij. De Thomas a Kempisstraat was van oudsher ook de straat waar boeren en marktkooplui hun paarden en wagens stalden en onderdak vonden. De straat was een centrum van ambachten en nijverheid, waaronder hoefsmederijen en stalhouderijen. Ook liep later de Zwolse paardentram door de straat. De stalhouderij op nr. 38 is een gaaf bewaard voorbeeld van een traditionele hoefsmederij. Het rijksmonument heeft een gepleisterde gevel met twee gevelstenen en een houten trouvaille met afdakje. Hier werden paarden gestald om beslagen te worden. In 1892 wordt de hoefsmederij overgenomen door smid Eijhuijsen. Hij liet een gevelsteen inmetselen met een voorstelling van smidsgereedschappen. Op de gevelsteen, die afkomstig was van een ander pand, liet hij de oorspronkelijke jaartallen wijzigen in 1885. Ook de initialen werden gewijzigd. De laatste smid was J. Eijhuijsen. De smederij sloot haar deuren in 1972.

Ontdekking

In 1976 werd aan de achterzijde van een pand aan de Thomas a Kempisstraat in de tuin een steen ontdekt die als deksel van een rioolput dienstdeed. Toen de steen werd omgekeerd, bleek het te gaan om een 17de-eeuwse gevelsteen met een afbeelding van een hessenwagen met koetsier en drie spannen paarden. Op initiatief van de toenmalige eigenaar van Thomas a Kempisstraat 38 werd de steen in 1977 herplaatst. In 2015 werd door winkeliersvereniging Diezerbrink de eerste stoeptegel met een hoefijzer onthuld die aan de bedrijvigheid in het verleden herinnert.

Tekst: afdeling Erfgoed gemeente Zwolle