‘Grootste bankoverval aller tijden’ heeft Zwolse link

(Door Joost ter Bogt)

Een groep verzetsstrijders uit Overijssel die de hele Tweede Wereldoorlog dappere verzetsdaden uitvoeren, met als meest ingrijpende daad de grootste bankoverval aller tijden op een filiaal van de Nederlandse Bank. De Hengelose schrijver Frank Krake schreef er in vijf jaar een gedetailleerd boek over en ontdekte dat de Zwolse boekhandelaar William Jakma een grote rol speelde in de verzetsmachine.  

In zijn boek ‘De Grootste Bankoverval Aller Tijden’, gaat Krake uitgebreid in op de leden en daden van de groep verzetshelden. De leider is verzetsman Derk Smoes. Hij stuit op informatie dat er 200 miljoen gulden ligt in een filiaal van de Nederlandse Bank in het oosten van het land. In het boek beschrijft Krake de daden van de groep, die steeds uitgebreider en ingrijpender worden, tot de uiteindelijke overval op de bank.

In zijn verhaal is een grote rol weggelegd voor de Zwolse boekhandelaar William Jakma. Zijn boekhandel aan de Assendorperstraat is een belangrijk punt in het Overijsselse verzet. “Het was een soort safehouse waar verzetsmensen naartoe konden om de veiligheid op te zoeken”, vertelt Krake. “Ook twee verzetsmensen die in Zwolle aan de dood ontsnapten kwamen er vaak. Dat waren Henk Meulenbeld en Tini Michel.”

Over dit tweetal, die in oorlogstijd verliefd op elkaar werden en verkering kregen, ontdekte Krake een hoop. Henk studeerde aan het begin van de oorlog in Rotterdam, waar hij een radio-opleiding deed. Tini werkte bij een melkbedrijf, maar in de oorlog groeide ze uit tot koerier voor de verzetsgroep die uiteindelijk de bankoverval pleegt. Henk hoorde bij die groep.

In de aanloop naar de bankoverval op het filiaal waar miljoenen liggen opgeslagen, wordt verteld over het stel. Henk speelt een rol binnen de operatie en de overval. Op een dag bezoekt hij de boekhandel van Jakma. Ook Tini besluit die dag, een paar uur na haar vriend, op bezoek te gaan bij de boekhandel. Ze eet een kom soep, maar besluit gauw weer te vertrekken met haar koeriersfiets, nadat ze was gevraagd te blijven slapen. Maar Tini wacht niet, ze heeft nog genoeg te doen.

Snel blijkt dat het tweetal aan de dood is ontsnapt tijdens het bezoek dat ze brachten aan de Zwolse boekhandel. Een paar uur na het vertrek van Tini, en iets langer na het vertrek van Meulenbeld, vallen de Duitsers de Zwolse winkel binnen. Boekhandelaar Jakma wordt gefusilleerd, verzetsman Andries Kalter, lid van de groep en op dat moment aanwezig in de boekhandel, komt om in een vuurgevecht dat plaatsvindt. Henk en Tini, die vaak in Zwolle te vinden waren voor hun verzet, zijn aan de dood ontsnapt en overleven de oorlog.

Voor Krake, die al vijf eerdere boeken schreef, nam het schrijven van dit boek over verzetsdaden een flink aantal jaren in beslag. Geschiedenis heeft hij niet gestudeerd, maar zijn gezonde obsessie voor de oorlogsjaren maakte dat hij zich volledig stortte op het boek.

“Ik hoorde als kleine jongen al over de bankoverval tijdens de oorlog, maar ik ontdekte dat het verhaal nog niet heel uitgebreid was verteld. Ik ben gaan onderzoeken óf er genoeg verhaal in zat voor een boek, en kwam tot de conclusie dat dit het geval was. Het duurde me vijf jaar en het was heel veel werk, maar het resultaat is een uitgebreid boek met verzetsverhalen van een groep dappere mensen in oorlogstijd, en ook veel verhalen over Zwolle”, aldus Krake.

Voor het verhaal ging hij in gesprek met tientallen nabestaanden van mensen die een rol spelen in het boek. Ook las hij veel boeken en deed hij uitgebreid archiefonderzoek. “Die gesprekken waren erg belangrijk, maar ze zorgden er ook voor dat de verhalen heel dichtbij kwamen. Omdat ik zo in het verhaal gedoken zat, wist ik een uitgebreid beeld te schetsen van die tijd. Dat heeft verschillende mensen met wie ik heb gesproken erg geraakt, omdat ze soms veel minder wisten over die tijd”, vertelt hij.

Zijn boek is eind maart uitgekomen. “Inmiddels is een derde druk in de maak en geniet het boek belangstelling vanuit het hele land. Ik weet zeker dat het ook voor veel Zwollenaren interessant kan zijn.”