Aan de Thorbeckegracht
(door Wim Coster)
Met de verhandeling van tabak, koffie, thee en andere koloniale waren als rijst, specerijen en kleurstoffen zorgden zogeheten factoors eeuwenlang voor bedrijvigheid aan de Dijk of Stadsgracht, zoals de Thorbeckegracht ooit werd genoemd. Ook zaken als gezaagd hout, wijn, boter, graan en hooi werden er aangeboden.
De naamsverandering vond plaats in 1876, vier jaar na het overlijden van de grote, in Zwolle geboren, staatsman Johan Rudolph Thorbecke die Nederland in 1848 een grondwet bezorgde. Zijn Lutherse, uit de buurt van Osnabrück afkomstige, voorouders hadden zich er in 1677 gevestigd; nog onder de naam Ter Becke. Behalve een expeditie- en handelsbedrijf exploiteerden ze generaties lang ook een 'tabackfabricq', van waaruit ze bewerkte pruim- en pijptabak naar Duitsland verkochten. Een gedenksteen in een muur van het huis op nummer 11 herinnert aan deze geschiedenis. Zoals een dergelijke steen in 1881 werd geplaatst in het huis op nummer 67, op de hoek met de Dijkstraat. Daar woonde Willem Jan Schuttevaêr (1798-1811), groot voorman van de binnenschippers, die hun belangenvereniging naar hem noemden. Kenmerkend voor de linkeroever van de gracht zijn de Zwanen-, Wijndragers- en Pelsertoren, die de slopershamer deels overleefden.
De Thorbeckegracht en de voorgangers waren eeuwenlang ook het vertrekpunt voor beurtvaarders en stoomboten naar het westen, want het vaarwater stond in open verbinding met de Zuiderzee. Het betekende wel dat het water er soms flink hoog kon staan, zoals in 1877 toen het steeg tot 95 centimeter boven de kademuur. Maar anno 2022 is van een dergelijke wateroverlast geen sprake meer. Wat resteert zijn de vele statige panden, die de Thorbeckegracht nogal altijd volop sfeer en allure geven.