Fragment van het Zwolse trouwboek. Bron: het Zwolle Boek.
Fragment van het Zwolse trouwboek. Bron: het Zwolle Boek. Foto: Jan Jaap van Dijk

Boterbriefje

Als mensen gaan trouwen wordt vaak gezegd dat zij een boterbriefje gaan halen. Oorspronkelijk was een boterbriefje een kerkelijke vergunning om tijdens de vastenperiode toch boter, kaas, eieren en vlees te kunnen eten. Mensen, die lichamelijk te zwak waren om zich aan de vastenregels te houden, konden hier door middel van een briefje een ontheffing voor krijgen.

Later werden  ook andere officiĆ«le documenten aan geduid met het 'boterbriefje', zoals de trouwakte. Dat de benaming ook spottend voor trouwen wordt gebruikt, zou ook kunnen komen door de vergelijking van het consumeren van vlees met de 'consumptie' van vleselijke gemeenschap na het huwelijk. Vroeger was seks voor het huwelijk niet gebruikelijk.

Bonnensysteem

De website Historiek geeft nog een andere verklaring voor het boterbriefje. Volgens deze verklaring zou het begrip uit de Eerste Wereldoorlog komen. Om de schaarse goederen eerlijk te verdelen, werd toen het bonnensysteem ingevoerd. Tijdens de Eerste Wereldoorlog kon je meer bonnen krijgen, als je meer kinderen had. Om aan te tonen hoeveel kinderen je had, moest je je trouwboekje meenemen, waarin de kinderen stonden aangetekend. Daardoor werd het trouwbriefje ook een soort boterbriefje.

Homohuwelijk

In de Collectie Overijssel wordt onder meer het Zwolse trouwboek bewaard. In dit boek staat het 'eerste' Zwolse homohuwelijk geregistreerd. Op 9 augustus 1762 trouwden soldaat Michiel van Antwerpen en Cornelia Swartzenberg met elkaar. In werkelijkheid ging het echter niet om Michiel, maar om Maria van Antwerpen, geboren in 1719 te Breda. Zij verklaarde in 1768 voor de rechtbank in Gouda, dat zij zich in 1748 uit armoede in mannenkleren had gestoken en soldaat was geworden. Als soldaat versierde zij diverse vrouwen en drie jaar later is zij in Coevorden getrouwd met een vrouw. Nadat de waarheid aan het licht was gekomen werd dit huwelijk ongeldig verklaard. In 1761 kreeg Maria verkering met de Zwolse Cornelia en trouwde zij in 1762 opnieuw. Op 24 juli gingen Maria (=Michiel) en Cornelia in ondertrouw en op 9 augustus stapten zij samen in het huwelijksbootje. Na een ruzie in een herberg werd haar werkelijke geslacht opnieuw ontdekt en was haar spel definitief uitgespeeld.

Girbe Buist
buistg@ziggo.nI