Afbeelding
Picasa

Het ‘grote waarom’ klinkt door in Matthäus-Passion Arise

· leestijd 2 minuten Algemeen

BINNENSTAD – ‘Waarom is dit gebeurd? Waarom was dit nodig?’ Het lijdensverhaal van Jezus Christus roept als geen ander de vraag op waarom het goede moet lijden onder het kwaad. Meestercomponist Johann Sebastian Bach op zijn beurt is er muzikaal gezien als beste in geslaagd het drama zoals dat in tekst tot ons komt te verklanken. Zijn Matthäus-Passion klinkt in deze tijd wereldwijd en op 30 maart ook in Waanders in de Broeren.

Musicus en dirigent Wolfried Kaper leidt dan het Kamper koor Arise in de voormalige Zwolse Broerenkerk. Een op zijn zachtst gezegd bijzondere locatie voor Kaper. “Ik ken het gebouw nog als kerk waar ik in 1971 als student van het conservatorium voor het eerst kwam.”

Akoestiek

Nu, bijna vijftig jaar later, is het een boekenzaak. Is dat niet funest voor de akoestiek? Volgens Kaper is die juist stukken beter geworden. Dat wil zeggen ten opzichte van een tussenliggende periode waarin de kerk leeg kwam te staan en het moment waarop Waanders zich er vestigde. Gedurende deze episode zijn de houten vloeren, de banken en de dekplaten er uitgehaald ten faveure van stenen plavuizen. Tevens werd er absorptiemateriaal aangebracht in het kerk om de galm te reduceren. Kaper: Daar hebben ze destijds de akoestiek juist mee verknald. De nagalm van elf seconden waarover men het had, deed zich voor in een lege kerk. Ze vergaten dat de situatie in een volle kerk heel anders is. Het effect was dat de muziek niet meer klonk. Iets dat ik tot mijn grote schrik ontdekte toen we er eens een concert gaven.” Tijdens de verbouwing van de kerk tot boekenzaak door Waanders - ‘die met oog voor cultuur en met in het achterhoofd de oorspronkelijke functie het gebouw behield’ - is het absorptiemateriaal weggehaald. Met als resultaat dat het geluid weer erg goed is. Kaper kan dat met zekerheid zeggen omdat hij er al eens stond met zijn koorleden. Het neemt niet weg dat het beperkte aantal meters in de boekenzaak wat improvisatie vergt. Die bar staat er nu eenmaal, evenals de stellingen. “Wij staan in het koor van de kerk met de rug tegen de muur”, schetst Kaper de situatie. Eigenlijk zoals het hoort. Kaper: “Kerkbouwers in de middeleeuwen wisten precies wat ze deden. Waar je ook gaat staan, zang en muziek komen in een oude kerk altijd het beste tot hun recht vanuit het koor.” De expertise van bouwers uit vroeger tijden moeten we niet onderschatten. Illustratief hiervoor vindt Kaper de Boston Symphonie Hall. Die heeft dezelfde afmetingen als het Concertgebouw in Amsterdam en toch is het geluid er minder. Kennelijk is er kennis en kunde verloren gegaan. Gelukkig heeft Bach zijn genialiteit toevertrouwd aan het papier. Wat je daar als uitvoerend musicus mee doet, is aan interpretatie onderhevig. Als geen ander verstaat Bach de kunst om de tekst waar dat het meest op zijn plaats is te onderstrepen. In de Matthäus-Passion geeft hij het drama op ongeëvenaarde wijze gestalte meent Kaper. Dat moet je alleen wel aanvoelen weet de dirigent. Je kunt elk koraal hetzelfde brengen maar dan ga je volgens hem voorbij aan het feit dat ze allemaal anders zijn en toch in dienst staan van het grotere geheel. Met Arise probeert Kaper het drama in al zijn facetten te vatten door de tekst zingend te accentueren zoals je dat ook in het gesproken woord zou doen. Als voorbeeld noemt hij de zinsnede ‘Mir hat die Welt trüglich gericht’ waarbij je het woordje ‘trüglich’ zo benadrukt dat het verraad er in doorklinkt. Voor Kaper zelf staat de Matthäus-Passion symbool voor de kwetsbaarheid van het goede. “Je komt nooit los van het gegeven dat het goede veel moeite heeft zich te handhaven te midden van minder goede invloeden.”

Het zijn de diepere lagen waar Kaper nog altijd naar zoekt, zo’n dertig jaar nadat hij de Matthäus-Passion voor het eerst bracht met Arise. Bach mag het ons dan ogenschijnlijk makkelijk maken door het perfect op papier te zetten, dat betekent niet dat je hem zomaar begrijpt. “Musici die zeggen dat ze Bach totaal kunnen doorgronden zijn op voorhand verdacht”, besluit Kaper.

Voor meer informatie over de Matthäus-Passion van Arise zie www.arisekampen.nl. Kaarten zijn te koop via kaartverkoop@arisekampen.nl.