Benefietavond voor restauratie wereldberoemde Schnitgerorgel

ZWOLLE - Momenteel wordt er hard gewerkt aan de restauratie van het Schnitgerorgel. Het wereldberoemde instrument wordt grondig onder handen genomen, maar dat is kostbaar. Om geld binnen te halen wordt komende vrijdag een benefietavond gehouden in Academiehuis Grote Kerk.

(door Gerard Meijeringh)

Het Schnitgerorgel is een wereldberoemd instrument. Het is het grootste orgel uit de orgelstijlperiode barok geweest in Nederland, het enige overgebleven orgel van deze omvang van orgelbouwer Schnitger en een van de meest mooie exemplaren. In 2008 werd begonnen met de eerste fase van de restauratie. Zo werden de klavieren en de blaasbalgen aangepakt. Het idee was om de restauratie in fasen af te werken, maar de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed (RCE) wilde een totaalplan zien, omdat het een belangrijk instrument voor Nederland is.

Er werd ingezet op een volledige restauratie. Het kostenplaatje bedraagt 2,1 miljoen. Het Rijk heeft een kleine 6 ton toegezegd en de provincie bijna 7 ton. Het bedrag, toegezegd door particulieren, is 2 ton. “We hebben nog een gat van 6 ton”, vertelt secretaris Gerrit Bril van Stichting Schnitgerorgel Zwolle.” Daarom heeft de stichting verschillende acties opgezet. Zo kunnen mensen een van de imposante 26 beelden in het orgel adopteren. Inmiddels zijn er vijf beelden geadopteerd. “Als alle beelden worden geadopteerd, halen we een bedrag van 160.000 euro binnen”, aldus Bril. Eerder was het al mogelijk om een van de 4.400 pijpen te adopteren. Dat kan vanaf 25 euro. Hoe kleiner het bedrag, hoe kleiner de pijp in het orgel.

Het Academiehuis De Grote Kerk en Stichting Schnitgerorgel Zwolle, de organisaties die de restauratie van het orgel in goede banen moeten leiden, zetten momenteel in op de beeldenadoptie. Vrijdag vormt de benefietavond tijdens het weekend Zwolle Baroque in Academiehuis De Grote Kerk de officiële aftrap.

Tijdens deze openingsavond is er volop aandacht voor de bijzondere waarde van het Zwolse Schnitgerorgel. Toon Hagen, Ton Koopman en Hannes Minnaar zullen er alles over vertellen en ook muzikaal hun kunsten vertonen op orgel en concertvleugel. De avond wordt gepresenteerd door presentator Ab Nieuwdorp van Radio 4. De entree bedraagt 10 euro. Ook dit geld komt ten goede aan de restauratie van het orgel. De komende tijd zullen er meerdere acties volgen om de ontbrekende 6 ton bijeen te brengen. Zo is er op 7 oktober een lezing over het orgel in Academiehuis Grote Kerk en elke zaterdag worden er marktconcerten gegeven op het tijdelijk orgel.

Het Schnitgerorgel stamt uit 1721. Toen was het instrument het grootste orgel van Nederland. Deze status behield het orgel 150 jaar. De beroemde orgelbouwer Arp Schnitger uit Duitsland en beeldhouwer Jurriaan Westerman kregen de opdracht van het stadsbestuur om het nieuwe orgel te bouwen voor de Sint Michaëlskerk. Voor de start van de bouw overleed Arp Schnitger. Zijn zoons Frans Caspar en Johaan Georg maakten de klus af. 

De laatste grondige opknapbeurt vond 70 jaar geleden plaats. In 2004 werd het orgel even onder handen genomen, maar daarna werd gekozen voor een totale renovatie. De beelden, de kas, de pijpen in het binnenwerk verkeerden in slechte staat. Eigenlijk stond de start van de totale renovatie gepland voor 2019, maar alles liep drie jaar vertraging op omdat de aangekondigde rijkssubsidieregeling pas in 2021 werd opengesteld. 

In april dit jaar werd begonnen met de voorbereidende werkzaamheden. Eerst wordt de buitenkant aangepakt. Daarna is de binnenkant aan de beurt. “Wat je straks krijgt is dat aan het einde van 2022 de buitenkant van het orgel er piekfijn uitziet, maar er klinkt nog geen noot. Er zitten geen toetsen, er zitten geen pijpen. Het is leeg”, aldus Bril. “Eerst moet dat houtwerk aan de binnenkant gemaakt worden op het niveau van 1721. De afgelopen drie eeuwen is er behoorlijk gerommeld aan het orgel. Dat is zodanig van z’n oorsprong vervreemd geraakt dat we nu zeggen: ‘We trekken een streep en kijken of we terug kunnen naar 1721’. Dat doen we niet op alle onderdelen, dat is niet mogelijk, maar met het houtwerk, pijpwerk en uitstraling kan het helemaal weer terug naar 1721. Wat niet kan: de stemming van het orgel. De stemming van die tijd daar zijn onze oren niet meer aan gewend. En als je alleen maar de muziek speelt van die tijd, dan kun je het orgel nog maar heel beperkt gebruiken. We zijn er nog niet helemaal uit hoe we dat gaan doen.” 

In 2023 breekt een fase van twee jaar aan, waarin het rugwerk wordt klaargemaakt. Daarna wordt tot eind 2025 de rest van het orgel omgebouwd. “Als het orgel klaar is, hebben we acht jaar zonder gezeten”, aldus Bril.

Kijk voor meer informatie of de mogelijkheid om te doneren op https://schnitgerorgelzwolle.nl/