Rechtspraak in de Schepenzaal

BINNENSTAD - De huidige Schepenzaal in het stadhuis aan het Grote Kerkplein wordt op 24 januari 1448 met een plechtige mis als de ‘nyer raetkamer’ ingewijd. Vanaf die tijd wordt de stad Zwolle bestuurd vanuit een aantal panden aan de Sassenstraat.

Het rijke verleden van het ‘oude stadhuis’ is af te lezen aan het interieur van de Schepenzaal. In het verleden kwam het stadsbestuur dat uit schepenen bestond, in deze zaal bijeen om met de raad (de meente) de stad te besturen en recht te spreken. In de zaal herinneren het schilderij ‘Het Laatste Oordeel’, een geschilderd wandpaneel, een kast met drie beulszwaarden en de symboliek op interieuronderdelen aan de rechtsspraak die er vroeger heeft plaatsgevonden.

Firmament

De voormalige raadszaal heeft een zoldering van zware moerbalken. De zeven moerbalken dragen op houten consoles. Op iedere console is een mannetje uitgesneden, zogenaamde druktemakers. Midden op de moerbalken herinneren een verzilverde maan en een vergulde zon ook aan de rechtspraak. Zon en maan zijn in reliëf uitgesneden en zijn overgebleven van totaal 19 vergulde zonnen en zilveren manen die in 1451 zijn aangebracht. Oorspronkelijk was er een plafondschildering met sterren, alsof zich daarboven het firmament bevond. Op een enkele balk is met behulp van strijklicht nog een aantal sterretjes te herkennen. De symboliek is hier duidelijk: de rechtspraak dient als vanouds publiekelijk en in de openlucht plaats te vinden. De zon en de maan waren getuige bij de kruisdood van Christus en werden daarnaast zelf ook wel opgevat als symbolen van Christus en Maria.

Eeuwigheid versus het alledaagse

In de zwaardenkast bevinden zich drie zwaarden. Een houten en twee smeedijzeren zwaarden. Het verhaal gaat dat men bij vrijspraak symbolisch een houten zwaard in de nek kreeg gelegd. Onder de moerbalken hangen twee middeleeuwse kaarskronen van geelkoperen gietwerk. Zij hebben elk twee rijen van acht blakers. Beide luchters worden bekroond door een figuur van Maria en het Kind Jezus. Maria staat op een maansikkel in een stralenkrans van brandende kaarsen, sereen als een vrouw die zich ‘kleedt met de zon’, overeenkomstig de Openbaringen van Johannes. Deze hemelse personages vormen een contrast met de aardse gekrakeel van de druktemakers op de consoles. Eeuwigheid versus het alledaagse. Waarschijnlijk zijn de luchters vervaardigd door de Mechelse ‘geelgieter’ Van de Gheinst. De Zwolse jaarrekeningen geven aan dat beide kroonluchters speciaal voor de Schepenzaal zijn ontworpen.

Luister en oordeel

Boven de natuurstenen schouw uit 1447 van Barend Covelens (Koblenz) hangt het schilderij ‘Het Laatste Oordeel’. Dankzij de aanwezigheid van dit schilderij werden de rechters en bestuurders nog eens gewezen op de ultieme rechtspraak die ook zij ooit zullen ondergaan. De functie van de ruimte voor de rechtspraak blijkt ook uit het door meester Marten in 1451 geschilderde beginsel: ‘Alteram partem audite’. De betekenis ’Hoor- voordat u oordeelt – ook de andere partij’ is een oude rechtsregel dat de wederpartij de gelegenheid moet krijgen om gehoord te worden en zo vóór de oordeelsvorming zijn of haar standpunt kenbaar kan maken.

Tekst: afdeling Erfgoed gemeente Zwolle