Winnend plan Nieuwe Veenmarkt koppelt idealisme aan realisme

ZWOLLE – Het was best bijzonder. Een ontwerpprijsvraag biobased en natuurinclusief bouwen voor een van de kavels van de nog te bouwen nieuwe woonwijk De Nieuwe Veemarkt. Uiteindelijk bleven er in de tweede ronde drie plannen over. Vrijdag viel de beslissing met goed nieuws voor Studio Nauta & Mulder Zonderland. Hun plan Nieuwe Veenmarkt kreeg de voorkeur van de jury. Wethouder Gerdien Rots maakte de uitslag bekend.

De Ontwerpprijsvraag is een initiatief van het College van Rijksadviseurs (CRa). De prijsvraag in Zwolle was de tweede binnen het programma ‘Een nieuwe bouwcultuur’. Hiermee wil het CRa biobased en natuurinclusief bouwen aanmoedigen. De eerste prijsvraag schreef de gemeente Oirschot uit. Doel is om vernieuwing en versnelling samen te laten vallen met de verduurzaming van de woningbouw. De bouw is in deze verduurzaming in balans met de natuurlijke omgeving. De gemeente Zwolle was uitschrijver van de prijsvraag met als partners de woningcorporaties SWZ, Openbaar Belang en Delta Wonen. Architectuur Lokaal zal de uitvoering begeleiden.

De jury van de prijsvraag bestaat uit voorzitter Francesco Veenstra (rijksbouwmeester), Joke Dufourmont (programmaontwikkelaar Circulaire Economie AMS Institute), Jan Willem van de Groep (programmaregisseur Building Balance), Maike van Stiphout, directeur DS Landschapsarchitecten), Vincent Taapken (directeur/eigenaar New Industry Development), Wouter Veldhuis, rijksadviseur voor de fysieke leefomgeving (stedenbouw/ wonen), Gooitske Zijlstra (placemaker) en Cilly Jansen (secretaris jury Architectuur Lokaal). De prijsvraag begon met maar liefst vijftig inzendingen. Daarna koos de jury drie ontwerpteams voor de beslissende tweede ronde.

Tijdens deze finale van de Ontwerpprijsvraag afgelopen vrijdag werden de plannen De Nieuwe Vezelmarkt groeit en bloeit, Op Stelten! en de Nieuwe Veenmarkt gepresenteerd. 

Aan groene ambities geen gebrek. Plantaardige materialen, ruimte voor de natuur, een bos in de volle grond en zelfs opgetilde woningen passeerden de revue. Maar waren sommige ideeën niet te ambitieus? Dat gold niet voor het plan De Nieuwe Veenmarkt. “Dit plan getuigd van idealisme en realiteitszin”, bracht wethouder Gerdien Rots de mening van de jury naar buiten. 

Het plan De Nieuwe Veenmarkt behelst 130 woningen. De helft gaat naar een coöperatie, een zogeheten Community Land Trust, waarin zeggenschap en eigenaarschap voor nieuwe bewoners wordt georganiseerd. In de Community Land Trust worden afspraken gemaakt over het permanent betaalbaar houden van woningen en het tegengaan van speculatie. “Je koopt een aandeel in de coöperatie. De prijs hangt af van de grote van de woning en de bouwprijzen. Vervolgens kun je bijvoorbeeld de grond in termijnen afbetalen aan de gemeente. In Oostenrijk is dit heel normaal. Wonen is zo’n basisbehoefte. Onze gedachte is om dit te beschermen tegen de krachten van de markt”, aldus Jan Nauta van Studio Nauta. De andere helft van de woningen wordt verdeeld over woningcorporaties en de vrije sector. 

In het winnende ontwerp worden stad en land met elkaar verweven, zo staat in het plan te lezen. De gebouwen zijn onderdeel van het landschap. In het ontwerp groeit de natuur tussen, op en zelfs onder de woonblokken en er zijn diverse wandelpaden, boven en dwars door de natuur. Jan Nauta spreekt van twee maaivelden in het plan. “Een voor planten en dieren en de andere voor gebouwen en mensen. Die zijn in elkaar verweven. De gebouwen worden voorzien van dubbele gevels. Dat trekt mensen naar buiten”, aldus Nauta. 

Tussen de gebouwen komt een collectieve publieke ruimte. De gebouwen worden ‘iets opgetild’, zodat een doorwaadbaar gebied ontstaat voor flora en fauna. 

Voor de bouw wordt gebruikgemaakt van hout uit de Sallandse bossen, leem uit de omgeving van de IJssel en vlas van boeren uit het ommeland. Het constructiehout komt uit de alpen en wordt via een elektrisch binnenvaartschip aangevoerd. Door korte transportlijnen slaat dit project CO2 op in plaats van dat het dit uitstoot, zowel tijdens de bouw als in de onderhoudscyclus, is de overtuiging van de initiatiefnemers. Wordt er dan helemaal geen beton gebruikt? “Een beetje. Bij de houten heipalen, om zo de levensduur van deze palen te garanderen. We koppelen ook een bos aan de community. Dat bos wordt in de toekomst gebruikt voor gevelonderhoud”, aldus Nauta, die tot slot nog even benadrukt dat de woningen zonnepanelen krijgen. “Zo zijn alle huishoudens zelfvoorzienend.” In september gaat het ontwerp een nieuwe fase in. “Dan schuiven we aan bij de gemeente.”